<sect1 id="ai-skycoords">
<sect1info>
<author
><firstname
>Jason</firstname
> <surname
>Harris</surname
> </author>
</sect1info>
<title
>Sistemas de coordenadas celestes</title>
<para>
<indexterm
><primary
>Sistemas de coordenadas celestes</primary>
<secondary
>Resumo</secondary
></indexterm>
Un requisito básico para estudar os ceos é determinar onde están as cousas no ceo. Para especificar as posicións no ceo, os astrónomos teñen desenvolvido parios <firstterm
>sistemas de coordenadas</firstterm
>. Cada un utiliza unha grella de coordenadas que se proxecta na <link linkend="ai-csphere"
>esfera celeste</link
>, en analoxía co <link linkend="ai-geocoords"
>sistema de coordenadas xeográficas</link
> que se emprega na superficie da Terra. Os sistemas de coordenadas difiren só na escolla do <firstterm
>plano fundamental</firstterm
> que divide o ceo en dous hemisferios iguais ao longo dun <link linkend="ai-greatcircle"
>círculo máximo</link
> (o plano fundamental do sistemas xeográfico é o ecuador da Terra). Cada sistema de coordenadas leva o nome do que se escolleu como plano fundamental. </para>

<sect2 id="equatorial">
<title
>O sistema de coordenadas ecuatoriais</title>
<indexterm
><primary
>Sistemas de coordenadas celestes</primary>
<secondary
>Coordenadas ecuatoriais</secondary>
<seealso
>Ecuador celeste</seealso
> <seealso
>Polos celestes</seealso
> <seealso
>Sistema de coordenadas xeográficas</seealso
> </indexterm>
<indexterm
><primary
>Ascensión recta</primary
><see
>Coordenadas ecuatoriais</see
></indexterm>
<indexterm
><primary
>Declinación</primary
><see
>Coordenadas ecuatoriais</see
></indexterm>

<para
>O <firstterm
>Sistema de coordenadas ecuatoriais</firstterm
> é probabelmente o sistema de coordenadas celestes máis empregado. É tamén o que se relaciona máis de perto co <link linkend="ai-geocoords"
>Sistema de coordenadas xeográficas</link
> porque empregan o mesmo plano fundamental e os mesmos polos. A proxección do ecuador da Terra na esfera celeste coñécese como <link linkend="ai-cequator"
>Ecuador celeste</link
>. Do mesmo xeito, a proxección dos polos xeográficos na esfera celeste define os <link linkend="ai-cpoles"
>polos celestes</link
> norte e sul. </para
><para
>Porén, hai unha diferenza importante entre os sistemas de coordenadas ecuatoriais e xeográficas: o sistema xeográfixo está fixo na Terra; rota segundo rota a Terra. O sistema ecuatorial está fixado nas estrelas<footnote id="fn-precess"
><para
>na verdade, as coordenadas ecuatoriais non están fixadas de todo nas estrelas. Le <link linkend="ai-precession"
>precesión</link
>. Tamén se se utiliza a <link linkend="ai-hourangle"
>hora angular</link
> no canto da ascensión recta, o sistema ecuatorial está fixo na Terra, non nas estrelas.</para
></footnote
>, polo que parece rotar ao longo do ceo coas estrelas, ainda que, por suposto, realmente é a Terra a que rota baixo o ceo fixo. </para
><para
>O ángulo <firstterm
>latitudinal</firstterm
> (relacionado coa latitude) do sistema ecuatorial chámase <firstterm
>Declinación</firstterm
> (Dec en abreviatura). Mide o ángulo dun obxecto por riba ou por baixo do Ecuador celeste. O ángulo <firstterm
>lonxitudinal</firstterm
> chámase <firstterm
>ascensión recta</firstterm
> (<acronym
>AR</acronym
> en abreviatura). Mide o ángulo dun obxecto ao leste do <link linkend="ai-equinox"
>Equinocio vernal</link
>. Ao contrario da lonxitude, a ascensión recta normalmente mídese en horas no canto de graos porque a rotación aparente do sistema de coordenadas ecuatoriais está relacionado de perto co <link linkend="ai-sidereal"
>tempo sidéreo</link
> e co <link linkend="ai-hourangle"
>ángulo horario</link
>. Dado que unha rotación completa do ceo tarda 24 horas en completarse, hai (360 graos / 24 horas) = 15 graos nunha hora de ascensión recta. </para>
</sect2>

<sect2 id="horizontal">
<title
>O sistema de coordenadas horizontais</title>

<indexterm
><primary
>Sistemas de coordenadas celestes</primary>
<secondary
>Coordenadas horizontais</secondary>
<seealso
>Horizonte</seealso
> <seealso
>Cénit</seealso
> </indexterm>
<indexterm
><primary
>Azimut</primary
><see
>Coordenadas horizontais</see
></indexterm>
<indexterm
><primary
>Altitude</primary
><see
>Coordenadas horizontais</see
></indexterm>
<para
>O sistema de coordenadas horizontais emprega o <link linkend="ai-horizon"
>horizonte</link
> local do observador como plano fundamental. Isto divide comodamente o ceo no hemisferio superior que se pode ver e o hemisferio inferior, que non se pode (porque a Terra está no medio). O polo do hemisferio superior chámase <link linkend="ai-zenith"
>cénit</link
>. O polo do hemisferio inferior chámase <firstterm
>nadir</firstterm
>. O ángulo dun obxecto por riba ou por baixo do horizonte chámase <firstterm
>altitude</firstterm
> (Alt en abreviatura). O ángulo dun obxecto arredor do horizonte (medido desde o punto norte, cara o leste) chámase <firstterm
>azimut</firstterm
>. O sistema de coordenadas horizontais chámase ás veces sistema de coordenadas Alt/Az. </para
><para
>O sistema de coordenadas horizontais está fixo na Terra, non nas estrelas. Polo tanto, a altitude e o azimut dun obxecto mudan co tempo, segundo o obxecto semella moverse polo ceo. Ademais, dado que o sistema horizontal se define polo horizonte local, o mesmo obxecto visto desde varios lugares da Terra ao mesmo tempo ten valores diferentes de altitude e de azimut. </para
><para
>As coordenadas horizontais son moi útiles para determinar as horas de ascensión e de ocaso dun obxecto no ceo. Canto un obxecto ten unha altitude=0 graos, estáse erguendo (se o seu azimut é &lt; 180 graos) ou poñendo (se o seu azimut é &gt; 180 graos). </para>
</sect2>

<sect2 id="ecliptic">
<title
>O sistema de coordenadas eclípticas</title>

<indexterm
><primary
>Sistemas de coordenadas celestes</primary>
<secondary
>Coordenadas eclípticas</secondary>
<seealso
>Eclíptica</seealso>
</indexterm>
<para
>O sistema de coordenadas eclípticas emprega a <link linkend="ai-ecliptic"
>Eclíptica</link
> como plano fundamental. A Eclíptica é o roteiro que o Sol semella seguir polo ceo no curso dun ano. Tamén é a proxección do plano orbital da Terra sobre a esfera celeste. O ángulo latitudinal chámase <firstterm
>latitude eclíptica</firstterm
> e o ángulo lonxitudinal chámase <firstterm
>lonxitude eclíptica</firstterm
>. Como a ascensión recta do sistema ecuatorial, o punto cero da lonxitude eclíptica é o <link linkend="ai-equinox"
>Equinocio vernal</link
>. </para
><para
>Para que pensas que é útil un sistema de coordenadas como este? Se pensache en cartografiar os obxectos do Sistema Solar, acertaches! Cada planeta (excepto Plutón) orbita arredor do Sol en aproximadamente o mesmo plano, polo que parecen estaren sempre perto da Eclíptica (&ie; sempre teñen latitudes eclípticas pequenas). </para>
</sect2>

<sect2 id="galactic">
<title
>O sistema de coordenadas galácticas</title>

<indexterm
><primary
>Sistemas de coordenadas celestes</primary>
<secondary
>Coordenadas galácticas</secondary>
</indexterm>
<para>
<indexterm
><primary
>Vía Láctea</primary
></indexterm
> O sistema de coordenadas galáticas emprega a <firstterm
>Vía Láctea</firstterm
> como plano fundamental. O ángulo latitudinal chámase <firstterm
>latitude galáctica</firstterm
> e o ángulo lonxitudinal chámase <firstterm
>lonxitude galáctica</firstterm
>. Este sistema de coordenadas é útil para estudar a galaxia mesma. Por exemplo, pódese querer saber como muda a densidade das estrelas en función da latitude galáctica ou como de plano é o disco da Vía Láctea. </para>
</sect2>
</sect1>